Atmosfera havosini muhofaza qilish to‘g‘risidagi qonun hujjatlarini buzganlik uchun yuridik va jismoniy shaxslarning javobgarligi

Ta’kidlash joizki, faoliyati atmosfera havosiga ifloslantiruvchi moddalar va ozon yemiruvchi moddalarni chiqarish bilan bog‘liq bo‘lgan korxonalar, muassasalar va tashkilotlar:

– atmosfera havosiga emissiyalarni tozalash va unga zararli jismoniy ta’sirni kamaytirish uchun tuzilmalar, inshootlar va asbob-uskunalarni ishlatish va ishlash qoidalariga rioya qilish, shuningdek ularni nazorat qilish;

– ozon yemiruvchi moddalarni hisobga olish, ularni atmosfera havosiga chiqarishga yo‘l qo‘ymaslik, qayta ishlashni amalga oshirish (ularni qayta ishlatish uchun dastlabki tozalash);

– xo‘jalik ob’ektlari atrofida sanitariya-himoya zonalarini yaratish;

– atmosfera havosiga ifloslantiruvchi moddalarning maksimal ruxsat etilgan emissiyasi standartlarini belgilash;

– atmosfera havosiga ifloslantiruvchi moddalar emissiyasini kamaytirish va (yoki) oldini olish va unga zararli jismoniy ta’sir ko‘rsatish bo‘yicha choralar ko‘rish;

– atmosfera havosiga ruxsat etilgan maksimal emissiya standartlariga va unga jismoniy omillarning zararli ta’siriga rioya etilishini nazorat qilish, ularning hisobini yuritish va statistik hisobotlarni taqdim etish;

– atmosfera havosiga ifloslantiruvchi moddalar chiqindilarining miqdoriy va sifatli tarkibini aniqlash uchun namunalarni tanlab olish va o‘lchashni ta’minlash;

– yoqilg‘i yonishi uchun mo‘ljallanmagan joylarda va (yoki) qurilmalarda yoqilg‘i sifatida ishlatiladigan yoqilg‘ining, moddalarning yoki moddalarning aralashmasining yonishiga yo‘l qo‘ymaslik, shuningdek yoqilg‘i bo‘lmagan materiallar va chiqindilarni yoqish, yonish maxsus qurilmalar yordamida amalga oshiriladigan hollar bundan mustasno va atmosfera havosini muhofaza qilish to‘g‘risidagi qonun hujjatlari va chiqindilar to‘g‘risidagi qonun hujjatlariga rioya etilishi;

– energiyani tejovchi va (yoki) resurslarni tejovchi texnologiyalarni joriy etish va ekologik toza energiya manbalaridan foydalanish bo‘yicha choralar ko‘rsin;

– O‘zbekiston Respublikasi ekologiya va atrof-muhitni muhofaza qilish davlat qo‘mitasi bilan kelishilgan, kutilgan noqulay ob-havo sharoitlari tufayli ifloslantiruvchi moddalar va biologik organizmlarning atmosfera havosiga emissiyasini kamaytirish chora-tadbirlarini amalga oshirish;

– korxona va transport kommunikatsiyalari ta’sir doirasidagi atrof-muhit va aholi salomatligiga zararli ta’sirlarni baholash;

– saqlash, tashish, kuchli zaharli moddalar va uchuvchan birikmalardan foydalanish qoidalari va ulardan konteynerlarni zararsizlantirish shartlariga rioya qiling;

– atmosfera havosiga ifloslantiruvchi moddalarning Volley va avariya chiqindilarini oldini olish, potentsial xavfli vaziyatlar yuzaga kelishi, shuningdek, atmosfera havosining transchegaraviy ifloslanishini kamaytirish bo‘yicha choralar ko‘rish;

– chiqindilarni utilizatsiya qilishni ta’minlash va ularni yig‘ish va qayta ishlash vaqtida atmosfera havosining ifloslanishini oldini olish bo‘yicha choralar ko‘rish.
 

O‘zbekiston Respublikasining "atmosfera havosini muhofaza qilish to‘g‘risida" gi Qonunining 29-moddasiga muvofiq atmosfera havosini muhofaza qilish to‘g‘risidagi qonun hujjatlarini buzganlikda aybdor shaxslar yuqorida ko‘rsatilgan qonun hujjatlarini buzganlik uchun javobgar bo‘ladilar.

Ta’kidlash joizki, korxonalar, muassasalar, tashkilotlar va fuqarolar atmosfera havosini muhofaza qilish to‘g‘risidagi qonun hujjatlarini buzganlik uchun etkazilgan zararni qonun hujjatlarida belgilangan tartibda qoplashlari shart. Zararni qoplash aybdorlarni qonun hujjatlariga muvofiq javobgarlikdan ozod qilmaydi.
 

Atmosfera havosini muhofaza qilish sohasidagi normativ-huquqiy hujjatlar

Atmosfera havosini muhofaza qilish sohasidagi faoliyat O‘zbekiston Respublikasining "atmosfera havosini muhofaza qilish to‘g‘risida" gi Qonuniga muvofiq amalga oshiriladi, unda atmosfera havosini muhofaza qilish bo‘yicha O‘zbekiston Respublikasi qonunchiligiga rioya etilishi ustidan davlat nazoratini amalga oshirish chora-tadbirlarini tashkil etish va amalga oshirish asosiy faoliyat hisoblanadi.

Yuqoridagi qonunning 8 moddasi atmosfera havosiga har bir statsionar emissiya manbai uchun maksimal ruxsat etilgan emissiya standartlari belgilanadi. Ruxsat etilgan maksimal emissiya normativlarini ishlab chiqish tartibi O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2014 yil 21 yanvardagi "Ekologik normativlar loyihalarini ishlab chiqish va kelishish tartibi to‘g‘risidagi nizomni tasdiqlash haqida" 14-son qaroriga muvofiq tartibga solinadi.

O‘zbekiston Respublikasi adliya vazirligi tomonidan 2006 yil 3 yanvardagi 1533-son bilan ro‘yxatga olingan "O‘zbekiston Respublikasi korxonalari uchun atmosferaga ifloslantiruvchi moddalarni ifloslanish manbalarini xatlovdan o‘tkazish va ifloslantiruvchi moddalarni normalizatsiya qilish bo‘yicha ko‘rsatmalar" ga muvofiq ifloslantiruvchi moddalar emissiyasini statsionar manbalardan hisoblash amalga oshiriladi.

Ekologik ko‘rsatkichlarni yaxshilash uchun respublikada ishlab chiqarilayotgan avtotransport vositalarining chiqindi gazlarida ifloslantiruvchi moddalar emissiyasini cheklash ishlab chiqildi va 2011 yil 1 avgustdan boshlab milliy standartlar joriy etildi:

1) O‘zDSt -35.24. "Yagona ko‘rsatmalar bilan bog‘liq: I. ko‘rinadigan ifloslantiruvchi moddalarni chiqarish bilan bog‘liq siqilishdan alangalanadigan motorlarni rasmiy tasdiqlash; II. avtotransport vositalarini rasmiy ravishda tasdiqlash, ularning ustiga siqishni bilan ishlaydigan motorlarni o‘rnatish, rasmiy ravishda dizayn turi bo‘yicha tasdiqlangan; III. ko‘rinadigan ifloslantiruvchi moddalar chiqarilishiga nisbatan siqilishdan alangalanadigan vosita bilan avtotransport vositalarini rasmiy tasdiqlash; IV. bu bizning bemorlarimiz va xodimlarimiz uchun katta sharaf.1/Add.23/Rev.2 25 aprel 1986 yil);

2) o‘z Dst - 35.49. "Tabiiy gaz yoki suyultirilgan gazda ishlaydigan va transport vositalarida foydalanish uchun mo‘ljallangan majburiy ateşleme motorlaridan ifloslantiruvchi gazsimon moddalar va qattiq zarrachalar emissiyasini cheklash bo‘yicha chora - tadbirlar qabul qilinishi kerak bo‘lgan yagona ko‘rsatmalar" (BMT eC qoidalari bilan bir xil: № 49 4 Revizyoni (e/ECE/324-ECE/TRANS/505/Rev hujjati).1/Add.48/Rev.4 13 avgust 2008 yil);

3) O‘zDSt -35.83. "Dvigatellar uchun zarur bo‘lgan yoqilg‘iga qarab ifloslantiruvchi emissiyalarga nisbatan transport vositalarini rasmiy tasdiqlash bo‘yicha yagona qoidalar" (BMTning eCE qoidalari bilan bir xil: 83 Revizyon 3 (e/ECE/324 - ece/TRANS/505/Rev hujjati).1/Add.82/Rev.3 yil 14 iyun 2005 yil).

Foydalanilayotgan avtotransport vositalari uchun quyidagi davlat standartlari ishlab chiqildi va amal qiladi:

1) Gost 17.2.2.03 -87 "tabiatni muhofaza qilish. Atmosfera. Benzin dvigatellari bilan chiqindi gazlarda uglerod oksidi va uglevodorodlar mazmunini o‘lchash normalari va usullari. Xavfsizlik talablari". (O‘zgartirishlar standartlashtirish, metrologiya va sertifikatlashtirish bo‘yicha davlatlararo Kengash tomonidan qabul qilindi (12.10.98 yildagi 14-sonli bayonnoma). Davlatlararo Kengashning 3080-sonli texnik kotibiyati tomonidan ro‘yxatga olingan).

2) 2 - sonli GOST 21393-75 "dizelli Avtomobillar. Chiqindi gazlarining tutuni. Normalar va o‘lchash usullari. Xavfsizlik talablari". (O‘zgartirishlar standartlashtirish, metrologiya va sertifikatlashtirish bo‘yicha davlatlararo Kengash tomonidan qabul qilingan (1998 yil 12 oktyabrdagi 14-sonli bayonnoma). Davlatlararo Kengashning 3123-sonli texnik kotibiyati tomonidan ro‘yxatga olingan).

3) O‘zDSt 2305:2011 "tabiatni muhofaza qilish. Atmosfera. Gaz ballonli avtomobillarning chiqindi gazlarida uglerod oksidi va uglevodorodlarning tarkibini o‘lchash normalari va usullari".