Vazifa va funktsiyalari

Atrof-muhit va tabiatni muhofaza qilish texnologiyalari ilmiy-tadqiqot institutining asosiy faoliyati:

– sanoat korxonalaridan chiqadigan zararli moddalar chiqindilaridan havoning ifloslanishini kamaytirish;

– yer osti va yer usti suvlarining ifloslanishining oldini olish,

– tabiiy, sanoat, maishiy chiqindi suvlarni tozalash, chiqindi suvlarni tozalash jarayonida hosil bo‘lgan cho‘kindi qatlamlarni tozalash uchun zamonaviy, resurslarni tejaydigan, ekologik toza texnologiyalarni yaratish;

– ishlab chiqarish va iste’mol qilish chiqindilari bilan ishlash (zaharli sanoat, qishloq xo‘jaligi, maishiy chiqindilarni yo‘q qilish va qayta ishlash);

– atrof-muhitni muhofaza qilish sohasida me’yoriy-uslubiy hujjatlarni ishlab chiqish.

– ekologik xavfsizlik, atrof-muhitni muhofaza qilish va tabiiy resurslardan oqilona foydalanish, yer va suv resurslaridan oqilona foydalanish va saqlash muammolarini hal qilish.
 

Institutning asosiy vazifalari:

– atrof-muhitning hozirgi holatini, ifloslantiruvchi moddalarning flora va fauna ob’ektlariga ta’sirini tahlil qilish bo‘yicha chuqur fundamental va amaliy tadqiqotlar o‘tkazish;

– havoning ifloslanishini, suv va yer resurslarini kamaytirish, biologik xilma-xillikni saqlash, chiqindilarni qayta ishlash va yo‘q qilish bo‘yicha printsipial jihatdan yangi va samarali usullar hamda texnologiyalarni ishlab chiqish;

– atmosfera havosi, suv va yer resurslari ifloslanishining kamayishini ta’minlaydigan, shuningdek chiqindilarni qayta ishlash va yo‘q qilishni ta’minlaydigan maishiy va ishlab chiqarish maqsadlarida texnik vositalarni ishlab chiqish, eksperimental loyihalashtirish;

– ekologiya va atrof-muhitni muhofaza qilish sohasida ilg‘or xorijiy texnologiyalar va yangiliklarni moslashtirish va amaliyotga tatbiq etish;

– ekologik muammolar bo‘yicha standartlar va talablarni ishlab chiqishda ishtirok etish va atrof-muhitni muhofaza qilish;

– ekologiya va atrof-muhitni muhofaza qilish sohasida xorijiy ilmiy tadqiqot muassasalari va markazlari bilan hamkorlikni rivojlantirish, ilmiy konferentsiyalar, seminarlar, qo‘shma tadqiqotlar, loyihalar, stajirovkalar va xodimlarni tayyorlashni tashkil etish;

– yuqori malakali kadrlarni tayyorlashda, oliy o‘quv yurtlari o‘qituvchilarini ekologiya va atrof-muhitni muhofaza qilish sohasidagi mutaxassislarni xalqaro standartlar darajasida qayta tayyorlash va malakasini oshirishda ishtirok etish.
 

Xo‘jalik shartnomalari bo‘yicha faoliyat

– O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2017 yil 21 apreldagi PQ - 2916-sonli "2017 - 2021 yillarda chiqindilarni boshqarish tizimini tubdan takomillashtirish va rivojlantirish chora-tadbirlari to‘g‘risida" gi farmoni ijrosi yuzasidan institut tomonidan "O‘zbekiston Respublikasi hududida qattiq maishiy chiqindilarni to‘plash me’yorlarini aniqlash bo‘yicha eksperimental o‘rganish va xronometraj ishlarini olib borish".

– "Tijorat mahsulotlarini olish uchun avtomobil shinalarini kompleks ravishda qayta ishlashning energiya tejaydigan usulini ishlab chiqish". Eskirgan avtomobil shinalarini yaxlit quruq usulda qayta ishlash texnologiyasini ishlab chiqish. Ekologik toza va iqtisodiy jihatdan maqbul usul va texnologiyadan foydalangan holda rezina buyumlar va ishlatilgan polimer materiallarning umumiy hamda har yili ishlab chiqarilgan salohiyatini qayta ishlash zavodining yangi texnologik sxemasini ishlab chiqish. (Ish tashabbuskor ravishda olib borildi, laboratoriya sinovlari uchun qoidalar mavjud).

– Bizning ekologik loyihalarni ishlab chiqishda tajribamiz bor 2017 yilda bo‘lim xodimlari tomonidan "INTER CAPS GROUP" MChJ kabi korxonalar va tashkilotlar uchun ZVOS va ZEP ishlari olib borildi (polipropilen va metall butlovchi qismlardan mahsulotlar ishlab chiqarish), MChJ "MAX MILLING LEADER" (DSU ishlab chiqarishni tashkil etish uchun), MChJ QK "MAXAM UZBEKISTAN" (konchilik sanoati uchun mo‘ljallangan patronli emultsion portlovchi moddalarni ishlab chiqarishni tashkil etish uchun) MChJ QK "METAL SOLUTION TEHNOLOGIES" (sanitariya-texnik buyumlar (latun armaturalari) ishlab chiqarish ustaxonasini tashkil etish uchun va boshqalar.

– TESlarining kul va tsiruf chiqindilaridan foydalangan holda gazni qayta ishlash zavodlaridan chiqadigan gaz chiqindilarini oltingugurt oksidlaridan sorbtsion-katalitik usul bilan tozalash texnologiyasini ishlab chiqish. Sanoat va issiqlik energetikasining qattiq chiqindilaridan elektrostantsiyalardan chiqadigan gaz chiqindilarini tozalash uchun, keyinchalik sanoat chiqindi suvlarini tozalash uchun sarflangan sorbtsiya-katalitik tizimidan foydalanish.

– Tibbiy chiqindilarni zararsizlantirish uchun termokimyoviy usul texnologiyasini ishlab chiqish.

– Eksperimental tadqiqotlar uchun respublikaning 6 ta viloyati tanlab olindi. Hududni 6 zonaga ajratish (janubiy, shimoliy, o‘rta zona va Farg‘ona vodiysi). Bular Toshkent shahri, Toshkent, Sirdaryo, Samarqand, Qashqadaryo, Namangan viloyatlari va Qoraqalpog‘iston Respublikasi. Respublikamizning 6 mintaqasida bahor-yoz va kuz davrlari uchun chiqindi yig‘ilishini aniqlash bo‘yicha ishlar olib borildi. Ushbu mavzuni ijrochilar jadvallarni, birlamchi kundalik yozuvlarni, sanitariya pasportlarini to‘ldirdilar, bahorgi va yozgi davrda bajarilgan ishlar to‘g‘risida to‘liq hisobot tayyorladilar. Respublikamizning 6 mintaqasi bo‘yicha olingan eksperimental ma’lumotlar tizimlashtirildi, olingan natijalar tahlili o‘tkazildi. Tahlil shuni ko‘rsatdiki, chiqindilarni to‘plash mintaqalar bo‘yicha har xil, shuning uchun har bir mintaqada tadqiqot ob’ektlariga individual yondoshish zarur.

– "Navoiy kon-metallurgiya kombinatini 2026 yilgacha innovatsion rivojlantirish dasturi" doirasida shartnomaviy ishlar olib borilmoqda. Malik-Rabat qishlog‘ining Navoiy uchastkasining IES tabiiy shamollatish bilan tozalash inshootlarini loyihalash bo‘yicha tavsiyalar beriladi, quvvati kuniga 4200m. "

Qoraqutan konining ma’dan suvlarini tozalash va ulardan texnik ekinlarni sug‘orishda foydalanishga imkon beradigan texnologik sxema ishlab chiqilmoqda.

– O‘zbekistonning odatdagi qishloq aholi punktlarida maishiy chiqindi suvlarni tozalashning texnologik sxemalari variantlarini ishlab chiqish bo‘yicha ilmiy ishlar olib borildi.

– O‘zbekistonning odatdagi qishloq aholi punktlarida maishiy chiqindi suvlarni tozalashning texnologik sxemalari variantlarini ishlab chiqish bo‘yicha ilmiy ishlar olib borildi. Olingan ma’lumotlarning tahlili shuni ko‘rsatdiki, tozalash jarayoni tabiiy shamollatish bilan inshootlarni o‘z ichiga olgan murakkab tozalash sxemasi yordamida barqaror davom etmoqda. Bunday sxemalardan foydalanish ochiq suv havzalariga oqizish uchun tozalangan chiqindi suvlarning sifatiga erishish, suv oqimlarining ifloslanishining oldini olish, ularga antropogen yukni kamaytirish va atrof-muhitning ekologik farovonligini saqlashga imkon beradi.

Atrof-muhitni muhofaza qilish chora-tadbirlari bo‘yicha berilgan tavsiyalar "Shurtanneftegaz" MChJ, "Gazlineftegazdobыcha" MChJ, "Ustyurtgaz" MChJ, "Andijanneft" MChJ konlarida qazish quduqlarini qurish paytida burg‘ulash chiqindilaridan foydalanish / yo‘q qilish qoidalarini ishlab chiqishda O`ZLTINEFTGAZ tomonidan ishlatilgan.

– Bektimir tozalash inshootlarida tabiiy mikrobiologik hamjamiyatdan foydalangan holda oziq-ovqat sanoati korxonalarining maishiy va chiqindi suvlari aralashmasini aerobik tozalash jarayonining ishlab chiqilgan texnologiyasi qo‘llaniladi va qayta ishlash vaqtini qisqartirish va yuqori sifatli chiqindi suvlarni tozalashga imkon beradi.

– Angren-Pap temir yo‘l liniyasidan yomg‘ir suvini tozalash bo‘yicha ishlab chiqilgan tavsiyalar Angren-Pap temir yo‘l liniyasi uchastkalarini tozalash inshootlarini qurishda amalga oshiriladi.

Berlin, Germaniya, "LARProcessAnalysersAG" firmasi bilan birgalikdagi ishlar bo‘yicha Hamkorlik to‘g‘risidagi Bitimga muvofiq ko‘plab ishlar amalga oshirilmoqda.

"To‘qimachilik mahsulotlaridan chiqindi suvlarni bo‘yoqlardan elektrokimyoviy usul bilan tozalashning chiqindisiz texnologiyasi" joriy etildi:

– "ShizoratTekstilmash" tozalash inshootlarida, Buxoro viloyati, Jandor tumani

– Amin Invest Interneshnl QKning tozalash inshootlarida, Samarqand viloyati.

– "GLORIAINVESTTEKS" MChJ, Farg‘ona viloyati, O‘zbekiston viloyati, Katta Qaynar qishlog‘ining chiqindi suvlarini tozalash uchun tozalash inshootlari loyihasi ishlab chiqildi.

– Turkmanistonning Serdar va Bereket shaharlarida kanalizatsiya tozalash inshootlari, IFODAAGROKIMYOHIMOYAda o‘simliklarni himoya qilish uchun pestitsidlar ishlab chiqarish natijasida sanoat chiqindi suvlarini tozalash inshootlari qurildi.

– "Toshkenttramvayi" QQ, "JarkurgonnegtQaytalishlash" QK, Jarqo‘rg‘on, Guliston tozalash inshootlari loyihalari ishlab chiqilgan.

– Bektimir tozalash inshootlari ishini kuchaytirish bo‘yicha tavsiyalar ishlatilgan, Salar tozalash inshootlarida sinovlar olib borilmoqda.

– "LUKOYL Uzbekistan Opereyting Kompani" MChJ H / D-sonli UZ-20-8009-0035, 2020 yildagi OBP Jarquduq biologik tozalash inshootini texnik ko‘rikdan o‘tkazish.

– GNTP № A7-001 "Qattiqlashtirilgan burg‘ulash qalamchalarini o‘z ichiga olgan tuproqni unumdor tuproq qatlami sifatiga qayta tiklash texnologiyasini ishlab chiqish" 2015-2017 yillar.

– GNTP № A7-003, "Tabiiy mikrobiologik hamjamiyatdan foydalangan holda oziq-ovqat sanoati korxonalaridan maishiy va chiqindi suv aralashmasini tozalash texnologiyasini ishlab chiqish".

– GNTP № A7-004 "Tabiiy suvlarni tabiiy seolitlar va uglerod o‘z ichiga olgan sorbentlar yordamida organik va noorganik ifloslanishlardan tozalashning samarali texnologiyasini ishlab chiqish";

– X/D № 11/01 - 2017 yil Goskomekologiya RUz ,, "O‘zbekiston qishloq joylaridagi tipik qishloqlar uchun chiqindi suvlarni tozalash va loyqalarni qayta ishlash sxemasini ishlab chiqish", 2017 y.

Innovatsion rivojlanish vazirligi va Mulkni boshqarish davlat qo‘mitasining Ekologik jamg‘armasiga o‘tkazilgan loyihalar:

1. Tuproqdagi suvda eruvchan tuzlarning tarkibini kamaytirish texnologiyasini ishlab chiqish.

2. Sirdaryo viloyatida keng tarqalgan tuproq unumdorligini tiklash texnologiyasini ishlab chiqish.

3. Bobotog tog‘ tizmalarining tabiatini o‘rganish va hududda milliy bog‘ni tashkil etishning ilmiy asoslarini ishlab chiqish.

4. Toshkent shahrining bog‘lari va maydonlarida o‘sadigan daraxtlar va butalarning fitosanitar holatini o‘rganish, muammolarni bartaraf etish choralarini ishlab chiqish.

5. Invaziv turlarning tarqalishi va ta’sirini minimallashtirish bo‘yicha chora-tadbirlarni ishlab chiqish orqali bioxilma-xillikni saqlash.

6. "Bobotog tizmalarining tabiatini o‘rganish va hududda milliy bog‘ni tashkil etishning ilmiy asoslarini ishlab chiqish"

7. "Parrandachilik korxonalaridan chiqindi suvlarni tozalash uchun bioinjeneriya moslamasini yaratish"

8. "Chiqindi suvlarini biologik tozalash uchun reaktiv shamollatish tizimlaridan foydalanish imkoniyatlarini o‘rganish"

9. "Avtotransport chiqindilaridan atrof-muhitga yetkazilgan zararini baholash metodologiyasini ishlab chiqish"

10. "Qurilish sanoatining gaz va chang bilan ifloslanishini kamaytirish uchun qurilishni loyihalashtirishni takomillashtirish va samaradorligini oshirish"

11. "Ekinlarni sug‘orishda hosil bo‘lgan kollektor-drenaj suvlarini qayta ishlatish bilan tuproqqa salbiy ta’sirini kamaytirish texnologiyasini ishlab chiqish".

12. "Ekinlarni tozalangan oqava suv bilan sug‘orishda tuproqlarning ekologik va meliorativ holatini yaxshilashga qaratilgan tavsiyalar ishlab chiqish".