Вазифа ва функциялари

Атроф-муҳит ва табиатни муҳофаза қилиш технологиялари илмий-тадқиқот институтининг асосий фаолияти:

– саноат корхоналаридан чиқадиган зарарли моддалар чиқиндиларидан ҳавонинг ифлосланишини камайтириш;

– ер ости ва ер усти сувларининг ифлосланишининг олдини олиш,

– табиий, саноат, маиший чиқинди сувларни тозалаш, чиқинди сувларни тозалаш жараёнида ҳосил бўлган чўкинди қатламларни тозалаш учун замонавий, ресурсларни тежайдиган, экологик тоза технологияларни яратиш;

– ишлаб чиқариш ва истеъмол қилиш чиқиндилари билан ишлаш (заҳарли саноат, қишлоқ хўжалиги, маиший чиқиндиларни йўқ қилиш ва қайта ишлаш);

– атроф-муҳитни муҳофаза қилиш соҳасида меъёрий-услубий ҳужжатларни ишлаб чиқиш.

– экологик хавфсизлик, атроф-муҳитни муҳофаза қилиш ва табиий ресурслардан оқилона фойдаланиш, ер ва сув ресурсларидан оқилона фойдаланиш ва сақлаш муаммоларини ҳал қилиш.
 

Институтнинг асосий вазифалари:

– атроф-муҳитнинг ҳозирги ҳолатини, ифлослантирувчи моддаларнинг флора ва фауна объектларига таъсирини таҳлил қилиш бўйича чуқур фундаментал ва амалий тадқиқотлар ўтказиш;

– ҳавонинг ифлосланишини, сув ва ер ресурсларини камайтириш, биологик хилма-хилликни сақлаш, чиқиндиларни қайта ишлаш ва йўқ қилиш бўйича принципиал жиҳатдан янги ва самарали усуллар ҳамда технологияларни ишлаб чиқиш;

– атмосфера ҳавоси, сув ва ер ресурслари ифлосланишининг камайишини таъминлайдиган, шунингдек чиқиндиларни қайта ишлаш ва йўқ қилишни таъминлайдиган маиший ва ишлаб чиқариш мақсадларида техник воситаларни ишлаб чиқиш, экспериментал лойиҳалаштириш;

– экология ва атроф-муҳитни муҳофаза қилиш соҳасида илғор хорижий технологиялар ва янгиликларни мослаштириш ва амалиётга татбиқ этиш;

– экологик муаммолар бўйича стандартлар ва талабларни ишлаб чиқишда иштирок этиш ва атроф-муҳитни муҳофаза қилиш;

– экология ва атроф-муҳитни муҳофаза қилиш соҳасида хорижий илмий тадқиқот муассасалари ва марказлари билан ҳамкорликни ривожлантириш, илмий конференциялар, семинарлар, қўшма тадқиқотлар, лойиҳалар, стажировкалар ва ходимларни тайёрлашни ташкил этиш;

– юқори малакали кадрларни тайёрлашда, олий ўқув юртлари ўқитувчиларини экология ва атроф-муҳитни муҳофаза қилиш соҳасидаги мутахассисларни халқаро стандартлар даражасида қайта тайёрлаш ва малакасини оширишда иштирок этиш.
 

Хўжалик шартномалари бўйича фаолият

– Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2017 йил 21 апрелдаги ПҚ - 2916-сонли "2017 - 2021 йилларда чиқиндиларни бошқариш тизимини тубдан такомиллаштириш ва ривожлантириш чора-тадбирлари тўғрисида" ги фармони ижроси юзасидан институт томонидан "Ўзбекистон Республикаси ҳудудида қаттиқ маиший чиқиндиларни тўплаш меъёрларини аниқлаш бўйича экспериментал ўрганиш ва хронометраж ишларини олиб бориш".

– "Тижорат маҳсулотларини олиш учун автомобил шиналарини комплекс равишда қайта ишлашнинг энергия тежайдиган усулини ишлаб чиқиш". Эскирган автомобил шиналарини яхлит қуруқ усулда қайта ишлаш технологиясини ишлаб чиқиш. Экологик тоза ва иқтисодий жиҳатдан мақбул усул ва технологиядан фойдаланган ҳолда резина буюмлар ва ишлатилган полимер материалларнинг умумий ҳамда ҳар йили ишлаб чиқарилган салоҳиятини қайта ишлаш заводининг янги технологик схемасини ишлаб чиқиш. (Иш ташаббускор равишда олиб борилди, лаборатория синовлари учун қоидалар мавжуд).

– Бизнинг экологик лойиҳаларни ишлаб чиқишда тажрибамиз бор 2017 йилда бўлим ходимлари томонидан "INTER CAPS GROUP" МЧЖ каби корхоналар ва ташкилотлар учун ЗВОС ва ЗЭП ишлари олиб борилди (полипропилен ва металл бутловчи қисмлардан маҳсулотлар ишлаб чиқариш), МЧЖ "MAX MILLING LEADER" (ДСУ ишлаб чиқаришни ташкил этиш учун), МЧЖ ҚК "MAXAM UZBEKISTAN" (кончилик саноати учун мўлжалланган патронли эмулцион портловчи моддаларни ишлаб чиқаришни ташкил этиш учун) МЧЖ ҚК "METAL SOLUTION TEHNOLOGIES" (санитария-техник буюмлар (латун арматуралари) ишлаб чиқариш устахонасини ташкил этиш учун ва бошқалар.

– ТЭСларининг кул ва цируф чиқиндиларидан фойдаланган ҳолда газни қайта ишлаш заводларидан чиқадиган газ чиқиндиларини олтингугурт оксидларидан сорбцион-каталитик усул билан тозалаш технологиясини ишлаб чиқиш. Саноат ва иссиқлик энергетикасининг қаттиқ чиқиндиларидан электростанциялардан чиқадиган газ чиқиндиларини тозалаш учун, кейинчалик саноат чиқинди сувларини тозалаш учун сарфланган сорбция-каталитик тизимидан фойдаланиш.

– Тиббий чиқиндиларни зарарсизлантириш учун термокимёвий усул технологиясини ишлаб чиқиш.

– Экспериментал тадқиқотлар учун республиканинг 6 та вилояти танлаб олинди. Ҳудудни 6 зонага ажратиш (жанубий, шимолий, ўрта зона ва Фарғона водийси). Булар Тошкент шаҳри, Тошкент, Сирдарё, Самарқанд, Қашқадарё, Наманган вилоятлари ва Қорақалпоғистон Республикаси. Республикамизнинг 6 минтақасида баҳор-ёз ва куз даврлари учун чиқинди йиғилишини аниқлаш бўйича ишлар олиб борилди. Ушбу мавзуни ижрочилар жадвалларни, бирламчи кундалик ёзувларни, санитария паспортларини тўлдирдилар, баҳорги ва ёзги даврда бажарилган ишлар тўғрисида тўлиқ ҳисобот тайёрладилар. Республикамизнинг 6 минтақаси бўйича олинган экспериментал маълумотлар тизимлаштирилди, олинган натижалар таҳлили ўтказилди. Таҳлил шуни кўрсатдики, чиқиндиларни тўплаш минтақалар бўйича ҳар хил, шунинг учун ҳар бир минтақада тадқиқот объектларига индивидуал ёндошиш зарур.

– "Навоий кон-металлургия комбинатини 2026 йилгача инновацион ривожлантириш дастури" доирасида шартномавий ишлар олиб борилмоқда. Малик-Рабат қишлоғининг Навоий участкасининг ИЭС табиий шамоллатиш билан тозалаш иншоотларини лойиҳалаш бўйича тавсиялар берилади, қуввати кунига 4200м. "

Қорақутан конининг маъдан сувларини тозалаш ва улардан техник экинларни суғоришда фойдаланишга имкон берадиган технологик схема ишлаб чиқилмоқда.

– Ўзбекистоннинг одатдаги қишлоқ аҳоли пунктларида маиший чиқинди сувларни тозалашнинг технологик схемалари вариантларини ишлаб чиқиш бўйича илмий ишлар олиб борилди.

– Ўзбекистоннинг одатдаги қишлоқ аҳоли пунктларида маиший чиқинди сувларни тозалашнинг технологик схемалари вариантларини ишлаб чиқиш бўйича илмий ишлар олиб борилди. Олинган маълумотларнинг таҳлили шуни кўрсатдики, тозалаш жараёни табиий шамоллатиш билан иншоотларни ўз ичига олган мураккаб тозалаш схемаси ёрдамида барқарор давом этмоқда. Бундай схемалардан фойдаланиш очиқ сув ҳавзаларига оқизиш учун тозаланган чиқинди сувларнинг сифатига эришиш, сув оқимларининг ифлосланишининг олдини олиш, уларга антропоген юкни камайтириш ва атроф-муҳитнинг экологик фаровонлигини сақлашга имкон беради.

Атроф-муҳитни муҳофаза қилиш чора-тадбирлари бўйича берилган тавсиялар "Шуртаннефтегаз" МЧЖ, "Газлинефтегаздобыча" МЧЖ, "Устюртгаз" МЧЖ, "Андижаннефть" МЧЖ конларида қазиш қудуқларини қуриш пайтида бурғулаш чиқиндиларидан фойдаланиш / йўқ қилиш қоидаларини ишлаб чиқишда О`ZLTINEFTGAZ томонидан ишлатилган.

– Бектимир тозалаш иншоотларида табиий микробиологик ҳамжамиятдан фойдаланган ҳолда озиқ-овқат саноати корхоналарининг маиший ва чиқинди сувлари аралашмасини аэробик тозалаш жараёнининг ишлаб чиқилган технологияси қўлланилади ва қайта ишлаш вақтини қисқартириш ва юқори сифатли чиқинди сувларни тозалашга имкон беради.

– Ангрен-Пап темир йўл линиясидан ёмғир сувини тозалаш бўйича ишлаб чиқилган тавсиялар Ангрен-Пап темир йўл линияси участкаларини тозалаш иншоотларини қуришда амалга оширилади.

Берлин, Германия, "LARProcessAnalysersAG" фирмаси билан биргаликдаги ишлар бўйича Ҳамкорлик тўғрисидаги Битимга мувофиқ кўплаб ишлар амалга оширилмоқда.

"Тўқимачилик маҳсулотларидан чиқинди сувларни бўёқлардан электрокимёвий усул билан тозалашнинг чиқиндисиз технологияси" жорий этилди:

– "ШизоратТекстильмаш" тозалаш иншоотларида, Бухоро вилояти, Жандор тумани

– Амин Инвест Интернешнл ҚКнинг тозалаш иншоотларида, Самарқанд вилояти.

– "GLORIAINVESTTEKS" МЧЖ, Фарғона вилояти, Ўзбекистон вилояти, Катта Қайнар қишлоғининг чиқинди сувларини тозалаш учун тозалаш иншоотлари лойиҳаси ишлаб чиқилди.

– Туркманистоннинг Сердар ва Берекет шаҳарларида канализация тозалаш иншоотлари, IFODAAGROKIMYOHIMOYAда ўсимликларни ҳимоя қилиш учун пестицидлар ишлаб чиқариш натижасида саноат чиқинди сувларини тозалаш иншоотлари қурилди.

– "Toshkenttramvayi" ҚҚ, "JarkurgonnegtQaytalishlash" ҚК, Жарқўрғон, Гулистон тозалаш иншоотлари лойиҳалари ишлаб чиқилган.

– Бектимир тозалаш иншоотлари ишини кучайтириш бўйича тавсиялар ишлатилган, Салар тозалаш иншоотларида синовлар олиб борилмоқда.

– "ЛУКОЙЛ Узбекистан Оперейтинг Компани" МЧЖ Ҳ / Д-сонли УЗ-20-8009-0035, 2020 йилдаги ОБП Жарқудуқ биологик тозалаш иншоотини техник кўрикдан ўтказиш.

– ГНТП № А7-001 "Қаттиқлаштирилган бурғулаш қаламчаларини ўз ичига олган тупроқни унумдор тупроқ қатлами сифатига қайта тиклаш технологиясини ишлаб чиқиш" 2015-2017 йиллар.

– ГНТП № А7-003, "Табиий микробиологик ҳамжамиятдан фойдаланган ҳолда озиқ-овқат саноати корхоналаридан маиший ва чиқинди сув аралашмасини тозалаш технологиясини ишлаб чиқиш".

– ГНТП № А7-004 "Табиий сувларни табиий сеолитлар ва углерод ўз ичига олган сорбентлар ёрдамида органик ва ноорганик ифлосланишлардан тозалашнинг самарали технологиясини ишлаб чиқиш";

– Х/Д № 11/01 - 2017 йил Госкомэкология РУз ,, "Ўзбекистон қишлоқ жойларидаги типик қишлоқлар учун чиқинди сувларни тозалаш ва лойқаларни қайта ишлаш схемасини ишлаб чиқиш", 2017 й.

Инновацион ривожланиш вазирлиги ва Мулкни бошқариш давлат қўмитасининг Экологик жамғармасига ўтказилган лойиҳалар:

1. Тупроқдаги сувда эрувчан тузларнинг таркибини камайтириш технологиясини ишлаб чиқиш.

2. Сирдарё вилоятида кенг тарқалган тупроқ унумдорлигини тиклаш технологиясини ишлаб чиқиш.

3. Боботог тоғ тизмаларининг табиатини ўрганиш ва ҳудудда миллий боғни ташкил этишнинг илмий асосларини ишлаб чиқиш.

4. Тошкент шаҳрининг боғлари ва майдонларида ўсадиган дарахтлар ва буталарнинг фитосанитар ҳолатини ўрганиш, муаммоларни бартараф этиш чораларини ишлаб чиқиш.

5. Инвазив турларнинг тарқалиши ва таъсирини минималлаштириш бўйича чора-тадбирларни ишлаб чиқиш орқали биохилма-хилликни сақлаш.

6. "Боботог тизмаларининг табиатини ўрганиш ва ҳудудда миллий боғни ташкил этишнинг илмий асосларини ишлаб чиқиш"

7. "Паррандачилик корхоналаридан чиқинди сувларни тозалаш учун биоинженерия мосламасини яратиш"

8. "Чиқинди сувларини биологик тозалаш учун реактив шамоллатиш тизимларидан фойдаланиш имкониятларини ўрганиш"

9. "Автотранспорт чиқиндиларидан атроф-муҳитга етказилган зарарини баҳолаш методологиясини ишлаб чиқиш"

10. "Қурилиш саноатининг газ ва чанг билан ифлосланишини камайтириш учун қурилишни лойиҳалаштиришни такомиллаштириш ва самарадорлигини ошириш"

11. "Экинларни суғоришда ҳосил бўлган коллектор-дренаж сувларини қайта ишлатиш билан тупроққа салбий таъсирини камайтириш технологиясини ишлаб чиқиш".

12. "Экинларни тозаланган оқава сув билан суғоришда тупроқларнинг экологик ва мелиоратив ҳолатини яхшилашга қаратилган тавсиялар ишлаб чиқиш".