Ўзбекистон Республикаси Давлат экология ва атроф-муҳитни муҳофаза қилиш қўмитасининг тарихи

Ўзбекистон аввалги тузумдан Орол денгизининг қуриб бориши билан боғлиқ экологик инқирозни, аҳоли саломатлиги ва атроф-муҳит ҳолатига салбий таъсир кўрсатадиган, сув ва ер ресурсларини йўқотган ерларни мерос қилиб олди.

1980 йиллар охирида Ўзбекистондаги экологик муаммолар шунчалик кучайганки, Республика ҳукуматининг 1988 йил апрел ойида қабул қилган қарорида давлатнинг атроф-муҳитни муҳофаза қилиш бўйича давлат органи – Ўзбекистон Республикаси Табиатни муҳофаза қилиш давлат қўмитаси Қорақалпоғистон Республикасидаги Қўмитанинг ҳудудий бўлинмалари вилоятлар (туманлар), шунингдек Тошкент шаҳри ташкил қилинган давлат органлари махсус ечим бўлган.

Экологик хавфсизлик соҳасида давлат бошқарувини тубдан яхшилаш мақсадида ва республикада атроф-муҳитни муҳофаза қилиш, экологик шароитни яхшилаш, чиқиндиларни атроф-муҳитга зарарли таъсирини олдини олиш ва аҳоли саломатлиги, аҳоли турмуш тарзи сифати ва даражасини ошириш учун қулай шароит яратиш, чиқиндилар билан ишлаш тизимини узоқ вақт мобайнида яхшилаш, шунингдек Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2017 йил 21 апрелдаги № ПФ-5024 «Экология ва атроф-муҳит соҳасида давлат бошқаруви тизимини такомиллаштириш тўғрисида» фармонига мувофиқ ва Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2017 йил 21 апрелдаги № ПФ-2915 «Ўзбекистон Республикаси экология ва атроф-муҳитни муҳофаза қилиш давлат қўмитаси фаолиятини ташки этишни таъминлаш чора-тадбирлари тўғрисида»ги қарори Ўзбекистон Республикаси Табиатни муҳофаза қилиш давлат қўмитаси Ўзбекистон Республикасининг экология ва атроф муҳитни муҳофаза қилиш давлат қўмитасига айлантирилди.

Ўзбекистон Республикасининг экология ва атроф муҳитни муҳофаза қилиш давлат қўмитаси (бундан буён матнда Давлат экология қўмитаси) экология атроф-муҳитни муҳофаза қилиш, табиий ресурслардан оқилона фойдаланиш ва такрор ишлаб чиқариш соҳасида давлат органи бўлиб, Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасига ҳисобот беради.

Бундан ташқари, Ўзбекистон Республикаси Давлат экология ва атроф-муҳитни муҳофаза қилиш қўмитаси тизимида экология ва атроф муҳитни муҳофаза қилиш бўйича Қорақалпоғистон Республикаси қўмиталари, шунингдек вилоятлар ва Тошкент шаҳрининг экология ва атроф-муҳитни муҳофаза қилиш бўйича ҳудудий бошқармаларидан ташкил топган.

Қорақалпоғистон Республикаси экология қўмитаси қошида ва атроф-муҳитни муҳофаза қилиш қўмитаси, экология ва атроф-муҳитни муҳофаза қилиш бошқармалари, туманлар атроф-муҳитни муҳофаза қилиш бўлинмаларида, «Тоза Ҳудуд» давлат унитар корхонасининг шаҳарлар ва шунингдек, республика туманларида маиший чиқиндиларни йўқ қилиш бўйича хизматлар кўрсатиш участкалари асосида туман ҳокимликларининг ободонлаштириш бўлимлари тузилди.

Экология ва атроф-муҳитни муҳофаза қилиш, қулай экологик вазиятни барқарор таъминлаш, ҳудудий бирликларнинг самарадорлигини ошириш, шунингдек, 2017-2021 йилларда Ўзбекистон Республикасининг ривожланишнинг бешта устувор йўналишлари бўйича ҳаракатлар стратегиясининг мақсадларига мувофиқлаштириш ҳамда давлат бошқарувида маъмурий ислоҳотлар контсептсияси доирасида давлат бошқарувининг самарадорлигини таъминлаш мақсадида Ўзбекистон Республикасида қуйидагилар тузилган:

– Биологик хилма-хиллик ва қўриқланадиган табиий ҳудудларни муҳофаза қилиш ва улардан фойдаланишни назорат қилиш инспектсияси ва юридик шахсни ташкил қилмасдан чиқиндиларни йиғиш, сақлаш, ташиш, йўқотиш, қайта ишлаш, кўмиб ташлаш ва йўқ қилиш назорати инспектсияси базасида экология ва атроф-муҳитни муҳофаза қилиш назорати инспектсияси;

– Республика ихтисослаштирилган санитария тозалаш корхоналари ассотсиатсияси;

– Ахборот-коммуникатсия технологияларини жорий этиш ва ривожлантириш маркази ва биллинг тизими асосида давлат унитар корхонаси шаклида экологик ахборот маркази, ахборот-коммуникатсия технологиялари ва мултимедияни жорий этиш.

Давлат экология қўмитаси қошида Ўзбекистон экология ва атроф муҳитни муҳофаза қилиш илмий-текшириш институти, Ўзбекистон экологик қўмитаси, «Эко-Энергия» Илмий-инноватсион маркази, Илмий-Ахборотлар маркази каби бўлимлар фаолият кўрсатмоқда.

Ўзбекистон Республикасининг атроф-муҳитни муҳофаза қилиш сиёсати мамлакат экологик хавфсизлигини ва атроф-муҳитни муҳофаза қилиш, экологик вазиятни яхшилаш, чиқиндиларнинг атроф муҳитга зарарли таъсирини олдини олиш, аҳоли турмуш даражаси ва сифатини яхшилаш учун қулай шарт-шароитларни яратиш, чиқиндиларни йиғиш, сақлаш, ташиш, қайта ишлаш ва утилизатсия қилишга йўналтирилган.

Ўзбекистон Республикаси атроф-муҳитни муҳофаза қилиш соҳасида бир қатор халқаро конвентсиялар ва тегишли ривожланиш протоколлари ратификатсияларига қўшилди:

– Озон қатламини ҳимоя қилиш бўйича Вена конвентсияси (18/05/1993 й.);

– Озон қатламини бузадиган моддалар бўйича Монреал протоколи (18/05/1993 й.);

– Лондон Озон қатламини бузадиган моддалар бўйича Монреал протоколига ўзгартиришлар киритиш (01/05/1998 й.);

– Озон қатламини бузадиган моддалар бўйича Монреал протоколига Копенгаген ўзгартириш (01/05/1998 й.);

– Трансчегаравий сув оқимларини муҳофаза қилиш ва улардан фойдаланиш бўйича БМТнинг ЙТК конвентсияси;

– Табиий муҳитга таъсир этувчи ҳарбий ёки бошқа душманона мақсадлардаги воситаларидан фойдаланилишини тақиқланишига оид Конвентсия (05/26/1993 й.);

– Иқлим ўзгариши бўйича Асосий конвентсия (20/06/1993) (Кёто протоколи, 1999 й.);

– Жиддий қурғоқчилик ва / ёки чўлланишга учраган мамлакатларда,айниқса Африкада,чўлланишга қарши кураш конвентсияси (31/08/1995 й.);

– Хавфли чиқиндиларнинг трансчегаравий ҳаракатларини назорат қилиш ва уларни йўқ қилиш бўйича Базел конвентсияси (12/22/1995 й.);

– Биологик хилма-хиллик тўғрисидаги конвентсия (06/05/1995 й.);

– Бутунжаҳон маданий ва табиий меросини ҳимоя қилиш конвентсияси (22.12.1995 й.);

– Йўқолиб бориш хавфидаги ёввойи фауна ва флоранинг халқаро савдоси бўйича конвентсиялар (25/04/1997 й.);

– Кўчманчи ёввойи ҳайвонот турларини сақлаш конвентсияси (01/05/1998 й.);

– Сув-ботқоқ ҳудудлари бўйича асосан, қушларнинг яшаш жойлари сифатида халқаро аҳамиятга молик Рамсар Конвентсияси (08/30/2001 й.).

– Парижда иқлим ўзгариши тўғрисидаги шартнома (19/04/2018 й.).