Dubayda BMTning Yovvoyi hayvonlarning ko‘chib yuruvchi turlarini saqlash to‘g‘risidagi konvensiyasiga bag‘ishlangan matbuot anjumani bo‘lib o‘tdi. Matbuot anjumanida BMTning Yovvoyi hayvonlarning koʻchib yuruvchi turlarini saqlash toʻgʻrisidagi konvensiyasi ijrochi kotibi Emi Frankel, Oʻzbekiston Respublikasi Ekologiya, atrof-muhitni muhofaza qilish va iqlim oʻzgarishi vaziri Aziz Abduhakimov, Buyuk Britaniya va Shimoliy Irlandiya Birlashgan Qirolligining atrof-muhit, oziq-ovqat va qishloq masalalari bo'yicha Davlat kotibi Stiv Barklay, JNCC va CMS COP sobiq raisi, iqlim o'zgarishi bo'yicha maslahatchi, professor Kolin Galbreyt ishtirok etdi.
Ma’lumot uchun, ushbu hisobotning taqdimoti 2024-yil 12-17-fevral kunlari Samarqand shahrida boʻlib oʻtadigan Yovvoyi hayvonlarning ko‘chib yuruvchi turlarini saqlash to‘g‘risidagi konvensiya (CMS COP14) tomonlar konferensiyasining 14-yig‘ilishida o‘tkaziladi. Hisobot bilan havola orqali to‘liq tanishishingiz mumkin.
Tadbirda BMTning Yovvoyi hayvonlarning ko'chib yuruvchi turlarini saqlash to'g'risidagi konvensiya hisoboti haqida ma’lumot berildi. Birlashgan Millatlar Tashkilotining Yovvoyi hayvonlarning koʻchib yuruvchi turlarini saqlash toʻgʻrisidagi konvensiyasi ijrochi kotibi Emi Frankel hisobot iqlim oʻzgarishi koʻplab koʻchib yuruvchi turlarga bevosita taʼsir qilayotganini aniqlashga xizmat qilishini ta'kidladi. O'zlari yashaydigan ekotizimlarning ajralmas qismi bo'lgan migratsiya turlari iqlim o'zgarishi ta'sirini yumshatish va iqlim xavf-xatarlariga chidamliligini oshirish uchun muhim ekotizimlarni qo'llab-quvvatlaydi.
“Tabiat hayotimizning asosini tashkil etadi — ekotizimlar, oziq-ovqat, suv xavfsizligi, sog‘lom iqtisodiyot barchamizga bog‘liqdir. Ko'chib yuruvchi turlarning iqlim o'zgarishi natijasida duch keladigan muammolari esa atrof-muhitni muhofaza qilish bo'yicha muvofiqlashtirilgan global harakatlar zarurligini ko‘rsatadi, shuning uchun Buyuk Britaniya tabiatni tiklash, biologik xilma-xillik yo'qolishini to'xtatish va erishish bo'yicha sa'y-harakatlarda yetakchi rol o'ynaydi. 2030-yilgacha quruqlik va dengizning 30 foizini himoya qilishni maqsad qilganmiz”, – dedi Buyuk Britaniya va Shimoliy Irlandiya Birlashgan Qirolligining atrof-muhit, oziq-ovqat va qishloq xo‘jaligi masalalari bo'yicha Davlat kotibi Stiv Barklay.
Tadbirda zaif ko'chib yuruvchi turlarning o'zgaruvchan iqlimga moslashishiga yordam berish uchun tezroq harakat qilish zarurligi ta’kidlandi. Qo'riqlanadigan hududlarning keng qamrovli va o‘zaro bog'langan tarmoqlarini yaratish hamda hududlarni muhofaza qilishning boshqa samarali choralari iqlim o'zgarishiga javoban turlarning harakatini qo'llab-quvvatlash uchun juda muhim hisoblanadi. Shu bilan birga, ba'zi hollarda insonning bevosita aralashuvi, masalan, turlarning zaif populyatsiyalarini ko'chirish kerak bo'ladi.
"O‘zbekiston ekotizim degradatsiyasi, yashash muhiti va bioxilma-xillikning yo‘qolishiga jiddiy ta'sir ko‘rsatuvchi iqlim o‘zgarishining salbiy ta'siridan eng ko‘p jabr ko‘rayotgan davlatlardan hisoblanadi. Hukumatimiz mintaqaviy transchegaraviy hamkorlikni mustahkamlash, biologik xilma-xillikni, ko‘chib yuruvchi turlarni saqlash va himoya qilish bo‘yicha sa’y-harakatlarni kuchaytirish, milliy, mintaqaviy va global miqyosda chora ko‘rish tarafdori. 2024-yil 12-17-fevral kunlari Samarqand shahrida “Tabiat chegara bilmaydi” shiori ostida bo‘lib o‘tadigan Yovvoyi hayvonlarning ko‘chib yuruvchi turlarini saqlash to‘g‘risidagi konvensiya (CMS COP14) tomonlar konferensiyasining 14-yig‘ilishida bu boradagi muhim muammolarga e’tibor qaratiladi”, – dedi O‘zbekiston Respublikasi Ekologiya, atrof-muhitni muhofaza qilish va iqlim o'zgarishi vaziri Aziz Abduhakimov.
Ma’lumot uchun, BMTning Yovvoyi hayvonlarning ko'chib yuruvchi turlarini saqlash to'g'risidagi konvensiyasi (CMS) ko'chib yuruvchi hayvonlar va ularning yashash joylarini saqlash hamda ulardan barqaror foydalanish uchun global platformani taqdim etadi. Ushbu konvensiya hukumatlar va yovvoyi tabiat bo'yicha mutaxassislarni butun dunyo bo'ylab quruqlik, suv va qushlar migratsiya turlarini hamda ularning yashash joylarini saqlash ehtiyojlarini qondirish uchun birlashtiradi. Konvensiya 1979-yilda kuchga kirganidan beri uning aʼzolari soni barqaror ravishda oʻsib bordi va Afrika, Markaziy va Janubiy Amerika, Osiyo, Yevropa va Okeaniyadan 132 ta ishtirokchini qamrab oldi.
Ta’kidlash joizki, "Iqlim o'zgarishi va ko'chib yuruvchi turlar: ta'sirlar, tabiatni muhofaza qilish bo'yicha harakatlar, ko'rsatkichlar va ekotizim xizmatlarini ko'rib chiqish" hisoboti Buyuk Britaniya va Shimoliy Irlandiya Birlashgan Qirolligi hukumati tomonidan Tabiatni muhofaza qilish qo'mitasi yordamida taqdim qilinadi. Hisobot iqlim o'zgarishi bo'yicha konvensiya va Britaniyaning ornitologiya tresti (BTO) tomonidan tayyorlangan.
BTO (British Trust for Ornitology) — 1932-yilda tashkil qilingan Buyuk Britaniyaning qushlarni o'rganish bo'yicha yetakchi xayriya tashkiloti bo'lib, qushlar va tabiatning kelajagini ta'minlashga xizmat qiladi. U o'zining ilm-fan, monitoring va ma'lumotlaridan atrof-muhitni muhofaza qilish to'g'risida to'g'ri qarorlar qabul qilish uchun foydalanadi, boshqalarni qushlarning mo'jizasi bilan ilhomlantiradi va ularga tashkilot bilan ishlash imkoniyatini beradi. Oshib borayotgan a'zolar va 60 000 ga yaqin ko'ngilli qush kuzatuvchilari BTO so'rovlariga hissa qo'shib, Buyuk Britaniyadagi tabiatni muhofaza qilish bo'yicha harakatlarni asoslovchi ma'lumotlarni to'playdilar. BTO xodimlari so'rovlar va loyihalar natijalarini tahlil qiladi hamda e'lon qiladi.
Hisobotda, shu bilan birga, haroratning global ko'tarilishi ko'plab ko'chib yuruvchi turlar guruhlariga salbiy ta'sir qilishi qayd etilgan. Xususan, iqlim o'zgarishi ko'chib yuruvchi turlarning tarqalishi va migratsiya vaqtiga ta'sir ko'rsatadi. Bu esa, masalan, suzib yuruvchilarda ko'payish davri va o'lja turlari eng ko'p bo'lgan vaqt o'rtasida nomuvofiqlikni keltirib chiqaradi.
Ta’kidlash joizki, biologik xilma-xillik global miqyosda misli ko'rilmagan sur'atlarda kamayib bormoqda va iqlim o'zgarishi bu inqirozning asosiy omillaridan biridir. 2021-yilda dunyodagi yetakchi olimlar biologik xilma-xillikning yo‘qolishi va iqlim o‘zgarishi muammolari uzviy bog‘liq ekanligini, ikkalasini birgalikda hal qilish lozimligini ta’kidlashdi. O‘tgan yili qabul qilingan Kunming-Monreal global bioxilma-xillik dasturida iqlim o‘zgarishiga qarshi kurashda tabiatga asoslangan yechimlar muhim ahamiyatga ega ekanligini qayd etilgan. Ko‘chib yuruvchi turlarni va ularning yashash joylarini saqlash ham biologik xilma-xillikni, ham ekologik muammolarni hal qilishning muhim qismidir.
“Ushbu hisobotda iqlim oʻzgarishi butun dunyo boʻylab migratsiyaga bogʻliq boʻlgan koʻplab turlarga sezilarli taʼsir koʻrsatayotgani haqida ishonchli ilmiy dalillar keltirilgan. Vaqt ko'plab ikonik turlar uchun kelajakka ishora qilmoqda. Biz muammolarga yechimlar topish mumkinligi haqida global xabardorlikni oshirishimiz kerak. Hukumatlarni ushbu hisobotdan harakat qilish, migratsiya turlariga yordam beradigan va iqlim o'zgarishi ta'sirini kamaytiradigan tabiatga asoslangan yechimlarni izlash uchun foydalanishga chaqiramiz”, – JNCC va CMS COPning sobiq raisi Iqlim o'zgarishi bo'yicha maslahatchi professor Kolin Galbrait.
Ma’lumot uchun, JNCC — Tabiatni muhofaza qilish qo'shma qo'mitasi Buyuk Britaniyaning barcha to'rt davlati uchun tabiat borasidagi yagona tashkilot bo'lib, fan va tabiatni uyg‘unlashtiruvchi ilmiy dalillar va maslahatlarni taqdim etib keladi. 30 yildan ortiq vaqt davomida JNCCning ishonchli tajribasi, fidoyiligi va ko'nikmalari tabiatni muhofaza qilish va tiklashga katta hissa qo‘shib kelmoqda.
Suv bilan ta'minlanishning o'zgarishi suv-botqoq yerlarining yo'qolishiga va daryolar oqimining qisqarishiga sabab bo‘ladi, bu esa baliq va suv qushlarining migratsiyasiga ta'sir ko'rsatadi. Ko'chki va shunga o‘xshash iqlim bilan bog'liq ekstremal hodisalar yashash joylarining jiddiy buzilishiga olib keladi. Ko'chib yuruvchi turlar ekotizim funksiyasi va iqlim o'zgarishini yumshatishda muhim ahamiyatga ega. Ko'pgina migratsiya turlari urug'lar va ozuqa moddalarining harakati va tarqalishi bilan bog'liq. Shuningdek, bu turlar qirg'oq eroziyasini kamaytirishga xizmat qiladi.
Tadbir yakunida ko‘chib yuruvchi turlarni iqlim o'zgarishining salbiy oqibatlaridan asrash uchun o‘zaro hamkorlikni yanada kuchaytirish zarurligi ta'kidlandi.
