BMTning Iqlim o‘zgarishi bo‘yicha 28-konferensiyasi (COP28) doirasida 5-dekabr kuni Dubaydagi (BAA) “O‘zbekiston” pavilyonida “Etnoekologiya: iqlim o‘zgarishiga qarshi kurashda an’anaviy amaliyotlar va mahalliy bilimlardan foydalanish” panel muhokamasi bo‘lib o‘tdi.
Tadbirda BMTning O‘rmonlar va ko‘kalamzorlashtirish forumi (UNFF) kotibiyati direktori Juliet Biao Kudenukpo, Markaziy Osiyo atrof-muhit va iqlim o‘zgarishlarini o‘rganish universiteti ("Central Asian Green University"), diplomatik korpus va xalqaro tashkilotlar vakillari ishtirok etdi.
Tadbirning maqsadi madaniyat, atrof-muhit va ekologiya bo'yicha fanlararo tadqiqotlarni rivojlantirish, mahalliy hamjamiyatlarni va ularning an'anaviy bilim tizimlarini jalb qiladigan tadqiqotning afzalliklari va xavflarini muhokama qilish, "Central Asian Green University" qoshida Etno-ekologik tadqiqotlar markazini tashkil etish bo‘yicha xalqaro tajriba va tavsiyalar to‘plashdir.
Tadbir davomida barqaror rivojlanish, mahalliy sharoitga moslashish va inklyuziv ekologik amaliyot uchun etnoekologik yondashuvlarning ahamiyati muhokama qilindi. Iqlim o‘zgarishlarini yumshatish va moslashishda etnoekologiyaning roli ta’kidlandi. An’anaviy ekin navlari va yetishtirish usullari, oziq-ovqat xavfsizligi, mahalliy sharoitga moslashgan arxitektura va yaylovlarni boshqarish kabi mavzularga ham e'tibor qaratildi.
Qayd etish joizki, Markaziy Osiyoning tog‘lardan cho‘lgacha bo‘lgan xilma-xil landshaftlari insoniyat an’analari bilan qadimiy tarixiy aloqaga ega bo‘lgan va tirikchilik, tibbiyot va madaniy bezak kabi turli maqsadlarga xizmat qiluvchi o‘simlik va hayvonot dunyosining boy rang-barangligini qo‘llab-quvvatlaydi.
Biroq, O‘zbekistonning biologik xilma-xilligi yashash joylarining yo‘qolishi, iqlim o‘zgarishi, ifloslanish hamda urbanizatsiya va globallashuvning salbiy oqibatlari kabi ko‘plab tahdidlarga duch kelmoqda. To'g'ridan-to'g'ri sabablar noaniq bo'lsa-da, biologik va madaniy xilma-xillik o'zaro bog'liq bo'lib, birida pasayish, ikkinchisida qisqarish bilan bog'liq. Biologik va madaniy xilma-xillik o'rtasidagi murakkab munosabatlar mahalliy hamjamiyatlarni, an'anaviy bilimlarni va fanlararo tadqiqotlarni birlashtirgan tabiatni muhofaza qilishga yaxlit yondashuvni talab qiladi.
Ahamiyatiga qaramay, mahalliy ekologik bilimlar va an'anaviy ekologik bilimlar tabiatni muhofaza qilish yoki barqaror rivojlanish nazariyasida ko'pincha e'tiborga olinmaydi, bu birinchi navbatda an'anaviy bilimlarning yetarli darajada baholanmaganligi va ekologlar hamda antropologlar o'rtasidagi hamkorlik cheklanganligi bilan bog‘liq. Antropologiya, tilshunoslik, biologiya va siyosat chorrahasida birlashgan etnoekologiya bu bo'shliqlarni bartaraf qiladi va ekotizim yaxlitligini saqlashda odamlar va yoqilg'i-energetika komplekslarining dinamik rollariga qaratilgan fanlararo tadqiqotlarni osonlashtiradi.
Tadbir davomida atrof-muhitni muhofaza qilish, madaniy merosni kengaytirish va barqaror rivojlanishni rag‘batlantirish kutilayotgan fanlararo tadqiqotlar va Markaziy Osiyodagi mahalliy hamjamiyatlar bilan teng huquqli hamkorlikni yo‘lga qo‘yadigan bo‘lajak “O‘zbekiston etno-ekologik tadqiqotlar markazi” taqdimoti o‘tkazildi.
Shuningdek, soha mutaxassislari mahalliy amaliyot bo‘yicha an’anaviy bilimlar hamda olingan ko‘nikmalardan samarali foydalanish bo‘yicha ilg‘or tajribalar almashdilar.
